Olifantenpaadjes

Bij nieuwe activiteiten ontstaan nieuwe neurale netwerken. Je kunt dit vergelijken met het olifantenpaadje. Als je door het gras loopt omdat je een stukje van de route wilt afsnijden, zul je daar als je achteromkijkt niet veel van zien. het gras veert weer terug in de oorspronkelijke stand. als je datzelfde paadje nu elke dag neemt, zie je langzamerhand dat het pad steeds duidelijker wordt. Er is dan een nieuwe verbinding aangelegd. Dit fenomeen is bekend geworden als het olifantenpaadje, omdat olifanten altijd de kortste weg kiezen en zich niet druk maken over het afwijken van een geplaveid pad. Olifanten hebben de neiging altijd hetzelfde pad te volgen, hierdoor slijt een zichtbaar pad uit in de begroeiing. Mocht je het olifantenpaadje later toch niet meer willen gebruiken dan kost het veel moeite om op het olifantenpaadje het gras weer te laten groeien. Je kunt deze olifantenpaadjes vergelijken met ingesleten gewoontes. 

Door de aangelegde olifantenpaadjes is oud gedrag afleren vele malen moeilijker dan vanuit een blanco situatie aanleren van nieuw gedrag of gewoontes. Drie belangrijke breinprinciepes liggen hieraan ten grondslag: 

​

• Je brein herent de verschillen tussen oud en nieuw gedrag niet als goed en slecht. 

• Je valt terug op oud gedrag is een onbewust proces, je merkt het te laat; bovendien was het in veel gevallen in het verleden wel een adequate reactie.

​

Voorbeeld van Wim: "Op latere leeftijd ben ik me ervan bewust geworden dat ik eigenlijk altijd ‘ja’ zei op een vraag om hulp. Want dit vind ik vriendelijk en beleefd, dat hoort gewoon zo. Toch wilde ik me hier meer bewust van zijn omdat het me veel energie en tijd kost om altijd voor anderen klaar te staan ook als het eigenlijk niet goed uitkomt. Ondanks het hiervan bewust zijn heeft het nog wel een tijdje geduurd voordat ik mijn oude gedrag ‘het meteen ja zeggen’, heb kunnen veranderen in eerst bewust nadenken en dan pas een antwoord geven. Nog steeds soms voordat ik het door heb, heb ik alweer ‘ja’ gezegd zonder hier bewust over na te denken."

​

De leerfasen van Maslow​

De kans is groot dat je het model van Maslow, van onbewust naar onbewust bekwaam uit de jaren '70 kent. Voor het programma is het nuttig om je hier nog een keer wat meer van bewust te zijn. Want dit kan je helpen te accepteren dat nieuw gedrag automatiseren niet zo  makkelijk is als vaak gedacht wordt. 

​

Fase 1: Onbewust onbekwaam

Als je iets nog nooit gedaan hebt kan het eenvoudig lijken, op dat moment ben je onbewust onbekwaam. Of je weet niet dat je iets niet weet. Dit is een neutrale fase. Zeker als je niet weet dat je iets niet weet is dit vaak heel comfortabel. 

​

Fase 2: Bewust onbekwaam

In deze fase word je je bewust dat je iets niet kunt. Hier heb je een keuze. Je kunt er voor kiezen bewust onbekwaam te blijven. of je kiest ervoor dat je iet wilt gaan leren. De kans is groot dat het tweede voor jou geldt, want anders zou je niet met dit programma mee doen toch? 

​

Fase 3: Bewust bekwaam

Langzamerhand krijg je het in de vingers en gaat het je steeds gemakkelijker af. Je wordt bewust bekwaam. Dit is een prettige fase, omdat je merkt dat dingen nu lukken, ook al ben je je hier nog wel bewust van en moet je er nog goed bij nadenken. 

 

Fase 4: Onbewust bekwaam 

Wanneer je onbewust bekwaam bent gaat nieuw gedrag automatisch zonder dat je hier over na hoeft te denken. Dit gebeurt vaak wanneer je nieuw gedraag vaak gedaan hebt of wanner je veel geoefend hebt.